Kengetarja e re ne moshe, Olta Boka, arrin kualifikimin ne naten finale te festivalit te kenges evropiane, Eurovizion 2008. Ne fund te konkurimit, ajo eshte e renditur e 17-ta dhe krahas bujes qe suksesi i saj beri ne opinionin publik shqiptar, po aq buje beri edhe pritja jo fort e kendshme qe ju be trupes shqiptare ne skenen e Eurovizionit ne Beograd.
Me poshte do te njiheni me rrefimin e vete kengetares pas kthimit ne Atdhe.
Olta Boka rrëfen pakënaqësitë
Më pritën me vërshëllima. Më lanë pa shoqërim vokal. Më lanë pa koreografi. Më vodhën pikët e Anglisë
E shoh në oborrin e gjimnazit “Sami Frashëri”, ku ajo mëson prej dy vitesh. E rrethuar nga shoqëria dhe mësueset e shkollës, ajo nuk rresht së thëni “Faleminderit!” për gjithë përgëzimet që ata i japin. Një buqetë e madhe me lule në dorë dhe një thjeshtësi e jashtëzakonshme e karakterizon 16-vjeçaren Olta Boka, që ka lënë pas skenën e Beogradit për t’iu rikthyer jetës normale. E shkëpusim për pak çaste nga grupi shoqëror, për t’i marrë edhe ne një intervistë, ndonëse numëron vetëm katër orë gjumë, pas mbërritjes natën vonë në aeroportin e Tiranës. Nuk ngurron të flasë për emocionet, incidentet e vogla në skenë, koreografinë e paplotësuar dhe veshjen së cilës duhej t’i përshtatej medoemos. Këtë herë Olta nuk ka lënë zemrën peng, por e ka hapur atë për lexuesit e gazetës “Korrieri”.
-Olta, si ndihesh tani që ke lënë pas eksperiencën tënde në Beograd?
“Unë kam marrë me vete çdo copëz që kam jetuar ato ditë në Beograd. Nuk mund ta cilësoja një sfidë, por një eksperiencë shumë të bukur. Jam ndjerë si dikush që zbret nga qielli dhe gjen në tokë një mbështetje dhe një përkrahje të padiskutueshme. Kam parë fansa që më janë ulur në gjunjë për të më puthur dorën, kam dhënë autografe pafund dhe kjo më ka befasuar. Nuk e kisha imagjinuar kurrë një sukses të tillë, pasi më duhet të pranoj, që unë isha një vajzë e thjeshtë, në kuptimin që nuk isha afirmuar më parë, nuk kisha pasur të tjera eksperienca si këngëtare. Ky festival më ngriti dhe normalisht më dha bumin e parë, sepse unë nuk isha ndonjë emër i njohur që njerëzit të më njihnin aq shumë, aq shumë atje në Serbi”.
-Ju ishit këngëtarja më e vogël e “Eurovizion 2008”. A të kanë parë vërtet me syrin e të ledhatuarës së festivalit?
“Po, sigurisht. Duke qenë e vogël në moshë, gjatë konferencës për shtyp nuk kanë munguar as pyetjet ngacmuese karshi meje. Më pyetën si ka mundësi që një këngëtare kaq e re këndon balada dashurie, për stilin e këngës, por në asnjë moment nuk jam ndjerë në siklet, sepse në të gjitha përgjigjet që kam dhënë, kam qenë vetvetja”.
-Por, si çdo gjë e mirë që e ka një të keqe pas, edhe performanca juaj nuk ka kaluar pa kritika. Në disa forume në internet është shkruar se në kohën kur ju keni përfunduar këngën në skenë, ka pasur ovacione aspak të këndshme karshi teje. Je në dijeni të këtij fakti?
“Nuk mund të jap një përgjigje të sigurt për këtë pyetje. Kur duartrokitemi në skenë, ne këngëtarët kemi kufjet në vesh, pasi në ato momente duhet të dëgjojmë vetëm bazën muzikore dhe asgjë tjetër. Kur unë hoqa kufjet, për të qenë e sinqertë dëgjova shumë duartrokitje e të njëjtën gjë konstatova edhe kur pashë të regjistruar nga im atë në video paraqitjen time. Nuk mund ta mohoj që ka pasur edhe mos pëlqime, që janë shfaqur në pasthirrma aspak të pëlqyeshme, por kjo për mua nuk ka rëndësi vendimtare, pasi unë isha e ndërgjegjshme për skenën e vendin ku po këndoja...”
-Sa i takon kartolinës përshëndetëse për Shqipërinë, edhe ky moment është parë me nota skepticizmi dhe aspak vlerësuese për vendin tonë. Cili do të ishte komenti juaj në këtë rast?
“Kam përshtypjen se këto janë vlerësime me koniunktura politike. Mua nuk m’u duk shumë keq, nëse do e krahasoja me atë që kishin përgatitur shtetet e tjera të botës. Them se e kemi pasur të bukur, pasi flamuri shqiptar do të ishte një simbol i pamungueshëm në atë spot, pa diskutim. Unë nuk pashë që shtetet e tjera të kishin bërë ndonjë mrekulli në këtë aspekt”.
-Gjatë performancës tënde në skenë, u pa që vija melodike ishte zëvendësuar me instrumentistët që të shoqëronin në Beograd, ndërkohë që në festivalin e fundvitit në RTSH nuk ishte e njëjta situatë. Është ripunuar kënga apo....
“Kënga është ripunuar në Itali, duke nxjerrë një version të dytë, i bazuar mbi atë të parin. Janë hequr back vokalet dhe ka dalë më në pah kitara, bateria e basi, për të prodhuar një version më ritmik. Por, nëse do të kisha back, vokalet shoqëruese në skenën e “Eurovizionit” do të ishte një rrezik për të stonuar”.
-Dihet që limiti i grupit që mund të shoqërojë këngëtarët në skenën e “Eurovizionit” është deri në gjashtë. Vetëm kënga juaj këtë vit nuk kishte një grup shou, siç kishin gjithë shtetet e tjera të botës. Pse ka ndodhur kjo?
“Kënga është e stilit baladë dhe nuk u pa si e nevojshme që të bëhej një kërcim koreografik. Në fakt, për hir të së vërtetës, mund të pohoj që është kërkuar për të pasur një çift balerinësh në skenë dhe jam e bindur që kjo do t’i shtonte më tepër pikë performancës sime, por siç çdo gjë tjetër, edhe kjo nuk ishte në dorën time”.
-Kamerat kanë fokusuar një moment kur bateristit i është shkëputur nga dora shkopi me të cilin po interpretonte. Ishte diçka e sikletshme për ty?
“Këtë mund ta quaja si një ogur të mbarë për të hyrë në finale dhe vetëm kaq!”
-Edhe veshja juaj është komentuar jo pak në site të ndryshme në internet, madje e kanë cilësuar si një uniformë kolegji. Ju vetë si do ta cilësonit këtë gjë?
“Ishte një veshje serioze. Një xhubletë e zezë me shumë kopsa, që të jepte përshtypjen e një veshjeje ushtarake. Qëllimi ka qenë të ishte një performancë dinjitoze, në sajë të paraqitjes serioze. Nuk është se jam ndjerë keq, pasi ajo u bë pjesë e imja, pavarësisht pëlqimit ose jo. Kur e vesh një gjë tri herë në ditë, për pesë ditë rresht, do apo nuk do je e detyruar që t’i përshtatesh. Sa i takon etiketimit si uniformë kolegji, mund të them që çdo opinion është subjektiv. Pasi ajo që në fillim ishte nisur për një veshje tradicionale, e ndërthurur me modernen dhe rezultati ishte ai që patë në skenë”.
-Pavarësisht këtyre faktorëve, mendon se mund të kishim marrë më shumë pikë?
“Votimet nuk janë pjesa që më takon mua të përgjigjem. Por fakti që ai u konsiderua si një festival politik, nuk ka nevojë për koment. Normalisht prisja më shumë, por duke qenë se jemi një shtet i vogël, aleancat tona me shtetet fqinjë nuk janë aq të fuqishme sa lobingu i shteteve të tjera, kështu që edhe rezultati dihej. Nga disa shtete, si Greqia apo Turqia, prisja vlerësim më të madh. Gjatë gjithë kohës unë isha më pesimistja e grupit shqiptar që ndodhej në Beograd, sepse pavarësisht se bëra maksimumin tim, dhe kjo bëri që Shqipëria të kalonte në finale, unë e dija atë që më priste. Unë jam e bindur që shumë shqiptarë të Kosovës e Shqipërisë me banim në Angli më kanë votuar. E në fund fare unë nuk kam marrë asnjë pikë nga ky vend, gjë që lë vend për dyshime. Me këtë nuk dua të justifikohem për asgjë, por dëshira ishte e madhe që të hyja të paktën në 10 vendet e para”.
-Jeta jote artistike, si do të vijojë tash e tutje?
“Do ta vazhdoj këtë rrugë. Do të kem një këngë të re së shpejti, për të cilën nuk jam e autorizuar të flas. Besoj se do të jetë një hit i bukur, që do të më lërë mundësinë të eksperimentoj edhe në zhanrin muzikor”.
Kush e ndihmoi dhe kush e braktisi Oltën
Pas mbylljes së Eurovizionit, po bëhen bilancet përfundimtare. A ishte e drejtë zgjedhja e këngës së Olta Bokës si përfaqësuese e Shqipërisë? Çfarë shkoi mirë dhe çfarë keq?
Këngëtari Alban Skënderaj ndihet shumë mirë që Olta Boka ka prekur finalen e “Eurovision 2008”, dhe ashtu siç ka menduar më parë thotë se qëndrimi i tij ishte i drejtë.
Një burim, ka thënë se Alban Skënderaj tashmë ndihet plotësisht i shfajësuar dhe beson se edhe kosovarët e kanë kuptuar se vendimi i tij ishte i drejtë.
Skënderaj kishte votuar kundër dy kosovarëve Flaka Krelani dhe Dorentina Disha gjatë festivalit të këngës në Radio Televizionin Shqiptar. Votat e tij nuk i dërguan në finale dy kosovaret, për të cilat u bë shumë zhurmë në Shqipëri. Nga ana tjetër kënga e Olta Bokës, “Zemrën e lamë peng”, është pritur shumë mirë nga ekspertët e muzikës jashtë Kosovës dhe Shqipërisë.
Olta Boka vërtet nuk arriti që për shkak të konjukturave politike të sigurojë ndonjë vend më të mirë në renditje sesa ai i 17, por sidoqoftë tashmë është e pakundërshtueshme se kënga e saj ishte ndoshta përfaqësimi më i mirë për Shqipërinë që nga koha e Anjeza Shahinit. Problemi i përhershëm me këtë këngë ishte përsëri grupi shoqërues. Këngëtarja shqiptare përsëri u la pa një kompleks zërash shoqërues dhe pa koreografi në një paraqitje të mjerueshme skenike të cilën u mundua ta kompensojë vetëm talenti i saj, zëri i saj i ngrohtë dhe kënga me një vijë melodike që vetëm tani po vlerësohet me drejtësi nga shqiptarët. Nuk dihet përse autoritetet e RTSH-së e lanë këngëtaren e njomë të paraqitet në skenë vetëm me dy kitaristë fallco dhe me një baterist të cilit në natën gjysmëfinale madje i shpëtoi nga dora njëri nga shkopinjtë me të cilët po interpretonte duke shkaktuar ilaritet në sallë dhe mes teleshikuesve. Dihej që vija melodike e këngës do të ishte me superpozim, prandaj paraqitja e instrumentistëve ishte e tepert dhe e kote. Limiti i pjesëmarrësve prej 6 personash mund të ishte shfrytëzuar nga organizatorët për t’i dhënë këngëtares një grup vokal ose disa balerinë duke e bërë këngën ndoshta më spektalolare. Askush nuk flet për këto, ashtu si edhe për detaje të tjera që sigurisht e kanë bërë grupin shqiptar të bëjë një figurë qesharake në Arenën e Beogradit. Kartolina përshëndetëse për Shqipërinë, e cila u ofrua si një realizim i Radio Televizionit të Serbisë ishte vërtet poshtëruese sipas disa kritikëve. Ajo paraqiste një grup njerëzish të veshur me të kuqe të cilët qëndronin shtrirë dhe lëvrinin si në një imitacion primitiv larvash, ndërkohë që kolona zanore në sfond përngjante me një vijë melodike arabe. Pikërisht këtu mund të ishin treguar të dobishëm drejtuesit e RTSH-së të cilët u kujdesën posaçërisht për të nxjerrë vetveten në ekran edhe në Beograd duke mos e lënë grupin e interpretuesve të shfaqej në momentet kur kamera kalonte në prapakuinta.
Serbia ofendon Shqiperine
Salla e Eurovizionit ne Beograd shperthen me ulerima dhe parrulla antishqiptare ne momentin e prezantimit te kenges perfaqesuese te Shqiperise. Ne pikepyetje vazhdimesia e gares
Pritje skandaloze ndaj perfaqesueses shqiptare ne Festivalin Europian. Audienca e Arenes se Beogradit, ka hequr masken europianiste dhe ka vershuar ne nje “uuuuuu” te gjate duke bere shenja me gishtat e medhenj te dores poshte sic ndodhte ne Romen e lashte kur kerkohej vdekja e sklleverve ne Koloseum.
Sapo eshte anuncuar kenga e 16 vjecarjes Olta Boka e cila perfaqeson Shqiperine ne Festivalin e Eurovizionit qe sivjet zhvillohet ne Serbi, turma ka ulur poshte flamujt e vendeve te ndryshme qe valeviste per dekor deri ne ato momente, ka fshire buzeqeshjet televizive te stampuara ne fytyre dhe ka nisur te zhurmoje dhe te hedhe parrulla anti-shqiptare. Turma perbehej nga te ashtuquajturit vullnetare te angazhuar nga Radiotelevizioni i Serbise per te krijuar dekorin civilizues dhe vellazeror te festivalit europian.
E pyetur pas kesaj pritjeje te ulet nese Shqiperia vazhdon te kembengule per te mos e braktisur kete festival qe i rezervon nje pritje te kesaj natyre, kengetarja eshte pergjigjur ”do te japim maksimumin ne naten finale”. Drejtuesit e Eurovizionit si dhe ata te RTS televizionit publik te Serbise, dukeshin mjaft te turbulluar dhe nuk pranuan te japin asnje koment per kete situate vertet te pakendeshme te krijuar ne salle. Organizatoret e festivalit per muaj me radhe vazhdonin te siguronin pjesemarresit per nje imazh civilizues te Serbise e cila i kishte lene pas shpine kater luftera te shkaktuara ndaj fqinjeve te saj dhe qindra mijera viktima te pafajshme ne kahspahanen me te madhe te shkaktuar ne Europe qe nga koha e Gjermanise naziste.
Si kompensim Serbia u shperblye me nenshkrimin e marreveshjes se Stabilizim Asociimit si dhe me titullin e vendit te pare ne Festivalin Europian te vitit te kaluar.
Ajo qe mbeti pas jehones se pritjes armiqesore dhe agresive te arenes se beogradit ishte fakti se Olta Boka ka mundur gjithsesi te marre nje kualifikim qe nuk dihet nese organizatoret ia kane dhene si inkurajim per te mbuluar turpin e pritjes, apo si merite te kenges. Ne nje veshtrim analitik te kenges, performanca e Olta Bokës ishte për t’u vlerësuar. Këngëtarja “ka mundur të kontrollojë nervat e saj, përkundër herës së parë që u ngjit në skenë, ku shfaqi shenja të dukshme ankthi dhe lodhjeje”. Veshja e këngëtares ishte frymëzuar nga motive popullore. Më shumë se një pelerinë (siç është përshkruar në faqen e festivalit), ajo ngjan me një xhubletë, të dekoruar me motive bardhë e zi. Ndërsa tre shoqëruesit e saj ishin veshur me të bardha. Prezantimi të këngës i parapriu një kartolinë, ku balerinët kërcenin nën stemën tradicionale të shqiponjës dykrenare. Për Oltën, fitorja e vendit të parë në edicionin e 46-të të Festivalit të RTSH-së është pa dyshim ngjarja më e madhe në “karrierën” e saj të shkurtër muzikore, gjë që i siguroi edhe biletën për në Beograd. Por, mesa duket, ëndrra e saj do të vijojë mbrëmjen e 24 majit në në natën finale.
Mbrëmjen e djeshme Boka arriti t’i menaxhonte në mënyrë perfekte emocionet, aq sa dukej e familjarizuar me kohë me skenën. Kështu, numri gjashtë rezultoi fatsjellës për të, ajo mori sa mundi nga ditët e kaluara në Beograd .Në natën e dytë gjysmëfinale, Shqipëria konkurroi e gjashta me këngën “Zemrën e lamë peng”, të kompozuar nga Adrian Hila, me tekst të Pandi Laços. Ndryshe nga herët e tjera, këtë vit e gjithë kënga është kënduar shqip. Pas Irlandës, Suedisë, Turqisë, Norvegjisë dhe Lituanisë, u ngjit në skenë përfaqësuesja shqiptare, Olta Boka, me “Zemrën e lamë peng”. Ndërkaq, në gjysmëfinalen e dytë u ngjit në skenë edhe Zvicra, Republika Çeke, Bjellorusia, Letonia, Kroacia, Danimarka, Gjeorgjia, Hungaria, Malta, Qiproja, Maqedonia dhe Portugalia. Një grup jo fort i favorshëm për Shqipërinë, po të llogarisim faktin që konkurruan katër vende të ish-Bashkimit Sovjetik, që, siç dihet, kanë një lobing shumë të fuqishëm me njëri-tjetrin.
Të kualifikuarit e së martës janë Greqia, Rumania, Bosnje-Hercegovina, Finlanda, Rusia, Izraeli, Azerbajxhani, Armenia, Polonia dhe Norvegjia. Vendet përkatëse u përzgjodhën nga televotimi prej 15 minutash.
Kësaj dhjetëshe i shtohet edhe finalistët e mbrëmjes së dytë që janë Ukraina, Krocia, Albania, Islanda, Gjerogjia, Danimarka, Suedia, Letonia, Turqia, Portugalia.
Finales së madhe i bashkohen pesë shtetet të kualifikuarat automatikisht Britania e Madhe, Gjermania, Franca, Spanja dhe Serbia si vend organizues.
Nata finale do të zhvillohet në datën 24 maj në stadiumin “Beogradcka Arena”, me një kapacitet prej 25 mijë spektatorësh. Skenografia e këtij festivali paraqet dy lumenjtë që kalojnë në Beograd, Danubin dhe Savën, që artistikisht bashkohen në skenë. I ftuar nderi në gjysmëfinalen e dytë ka qenë valltari i njohur Aleksandar Josipoviç, që është një nga yjet e “Mullirit të Kuq” (Moulin Rouge) të Parisit. Josipoviçi u prezantua i veshur si një centaur i bardhë me krahë, gjysmë kalë e gjysmë njeri, nën emrin Jabuçilo.
Një libër për jetën e Usta Laver Bariut :
Libri fjalepake per gerneten e Ustait
Liber fjalepake! Mund fare mire te kishte arritur ne qindra faqe monografia per Usta Laver Bariun, por ja qe autori, studiuesi Vasil Tole, ka shkuar shkurt per te fundmin e mjeshtrave te medhenj te sazeve. Gjithcka nis me jeten e tij, ku mund te gjenden jo pak copeza interesante. Per te vijuar me vlerat e medha, dhe kontributin teper te cmuar per trashegimine tone shpirterore. Shume vite pune dhe pse jo, nje ndjenje frike duket se e ka shoqeruar autorin, duke e bere ate te mbledhe materiale nxitimthi, por te shkruaje ngadale.
Studiuesi Tole rrefen se, “dokumentet qe permbajne copeza kujtimesh, regjistrime, fotografi kane nisur te grumbullohen qe prej vitit 1995”. Dhe vetem tani, 13 vjet me vone, ai mundi te shnderrohej ne nje liber, qe nuk i ngjan te tjereve. Jane imazhet ato qe shoqerojne thuajse cdo faqe te tij. E jo vetem kaq!
Si mund te kuptohen fjalet qe thuren per te, pa tingujt e gernetes, qe e shnderroi ne te pavdekshem qe ne te gjalle te tij. Monografia per Ustain e muzikes shqiptare shoqerohet edhe me nje CD, ku jane permbledhur me te ndjerat e me perfaqesueset krijime te tij. Sikunder rrefen Tole: “Kjo CD eshte kodi per te zberthyer librin, dhe ajo mbart vlera te padiskutueshme qe libri bashke me CD-ne do te sherbeje si nje pike referimi qe kjo pjese e kultures shpirterore e popullit shqiptar”.
Perzgjedhje materialesh qe nuk ka qene aspak e lehte per autorin Vasil Tole. Por, ai rrefen: “Jam perpjekur qe ne perzgjedhjen e materialeve te CD-se, qe bashkeshoqeron librin, te marr ne konsiderate si reagimet nder vitet te popullit per vlerat me te mira te krijuara, por te jete perfaqesues jo vetem i Usta Laverit. Te jete edhe perfaqesues i emrave te larte, me te cilet ai ka bashkepunuar”. Ndaj edhe ne CD, duke nisur prej regjistrimeve te vitit 1952, do te gjenden emrat e jashtezakonshem te Sazeve te Radio Tiranes, te Behije dhe Sulo Rocit, por “Mora rrugen per Janine”, kenge e mrekullueshme e ciftit Mentor Xhemali dhe Ylli Zeqiri, qe shoqerohen nga kabaja etj. Nje vend teper te rendesishem s’kane se si te mos zene kabate, sic shprehet Tole: “Kabate e Ustait, te cilat jane teper mjeshterore dhe jane nje shkolle e madhe”.
Liber pa cmim
Ne pjesen e pasme te kopertines libri nuk ka cmim. Jo vetem pse nje veper e tille jete nuk mund te cmohet lehte, por edhe pse eshte nje liber qe ka per qellim percimin e asaj pjese te identitetit kulturor qe zene sazet. I pacmuar edhe pse ne te mblidhen me se nje dekade pune e autorit, studiuesit Tole, mbi ato dekada te tjera pune te Usta Laverit dhe te tjereve qe pershkuan rruge para tij a bashke me te. Tole shprehet se, “nuk eshte ne liber e botuar per komerc, pra per perfitime. Do te jete i shperndare te dashamiresit, dhe neper biblioteka, qe te kene edhe ato kete vlere te madhe. Per me teper qe ky liber nuk ka cmim, edhe pasi eshte nje pune shekullore e Ustait dhe shokeve te tij”.
Ustai si simbol i identitetit kulturor te muzikes me saze
“Laveri i bie gernetes si ne te gjithe, por asnje nga ne nuk i bie si Usta Laveri”. Kjo eshte shprehja e mrekullueshme e gernetareve popullore ne Shqiperi per mjeshtrin, gje qe pohon thelbin e identitetit te spikatur te Usta Laverit ne gjithe muziken iso-polifonike me saze. “T’i biesh si te gjithe” sigurisht qe do te thote qe je pjese e tradites; kurse, kur thua se “asnje nuk i bie si ai”, behet fjale, padyshim, per te rene, te spikaturen e gernetes tingullore te tij ne raport me kete tradite. E pra, pavaresisht kesaj, ne cmojme se vecoria interpretative nuk lidhet vetem me muziken dhe tingullin e vecante te gernetes se tij, ajo eshte shumedimensionale. Nder to, duket se eshte edhe nje lidhje thelbesore e figures njerezore, portretit te Usta Laverit, te gdhendur si me nje dore skulptori, me vete gerneten dhe tingullin e saj. Te gjithe e kemi ne mendje magjine skenike te Sazeve te Permetit, me ne qender Usta Laverin. Kjo gje, ashtu si muzika iso-polifonike qe ai luante, nuk ka ngelur pa terhequr vemendjen edhe te shkrimtarit tone te shquar, Ismail Kadare. Ne nje pershkrim te nje gernetari popullor ne vepren e tij letrare, ne jemi te bindur se portreti i pershkruar nuk eshte askush tjeter pervecse Usta Laveri: "Ishte nje gernetist, qe i binte gernetes, me njerin sy te mbyllur. Ajo ishte veshur me te bardha, nuse, pa mish, pa gjymtyre, pa peshe, nje cope ere e hutuar midis grumbullit te krushqve zhurmetare… dhe perpara saj, disa hapa larg, rrinte ne kembe ai gernetisti me njerin sy te mbyllur. Syri tjeter i tij, i hapur, i veshur me avull, i mpire, i palevizshem, diell qe po shuhet mbi toke, veshtronte ngultas gjithcka, si nga nje lartesi fatale… Ishte si syri i botes". Usta Laveri eshte ne vetvete nje sy artistik qe e pa boten tingullore te muzikes iso-polifonike me saze ne menyren e vet te paperseritshme. Nisur nga keto kendveshtrime, mund te arrijme ne konkluzione dhe perfundime te qarta, si ne rrafshin etnomuzikologjik dhe ate historik, se cfare perfaqeson ky personalitet popullor i kalibrit nderkombetar, ne muziken iso-polifonike shqiptare, ne kete trashegimi kulturore shpirterore te cmuar nga UNESCO edhe si “Kryeveper e trashegimise gojore te njerezimit”? Fillimisht duhet pare i pazgjidhur me ceshtjen e formimit te kultures se re muzikore qytetare te Shqiperise se Jugut, ne fund te shek. XIX-te dhe fillim i shek. XX-te. Ishte kjo kulture muzikore qytetare, e cila u lidh ngushtesisht me formacionin iso-polifonik te sazeve, pasi sazet linden per te mbajtur dhe per te trasheguar me tej nje formule te caktuar te etnogjenezes sone muzikore. Sazet se bashku me drejtuesit e tyre, gernetaret, erdhen natyrshem ne zhvillimet e folklorit muzikor shqiptar (rreth gjysmes se dyte te shek. XIX dhe fillimit te shek. XX), per te luajtur nje nga rolet me te rendesishem ne ruajtjen, propagandimin dhe zhvillimin e tradites muzikore popullore deri ne ditet tona. Ne gati nje shekull, ato kane mundur qe te prezantojne dhe afirmojne muziken e tyre ne boten shpirterore te shqiptareve kudo ku jane, e me tej. Kjo eshte aq e vertete saqe kur studion sazet, sikur ke rrokur ne teresi jeten e folklorit muzikor te qyteteve shqiptare te shek. XX. Pa dyshim qe thelbi i kultures muzikore qytetare iso-polifonike permetare eshte i lidhur sa me konvertimin e formules iso-polifonike te te kenduarit fshatar, por edhe me transferimin e saj ne formacionin qytetar te sazeve, i perbere nga vegla te temperuara si klarinete, violine etj. Ne krahasim me folklorin muzikor fshatar, sazet edhe kendonin edhe luanin me vegla njekohesisht, duke sjelle nje variacion me te madh muzikor te materialit popullor dhe popullarizim mbarekombetar te saj. Te sazet e Permetit te pas viteve 1940, do te veme re se Usta Laver Bariu e persosi plotesisht rolin e tij si marresi me gernete i iso-polifonise popullore shqiptare. Kuptohet se ky proces i filluar ne fillim te shek. XX-te (me mjeshtra si Selim Leskoviku, Bilbil Vlora, Medi Permeti etj.), kulmoi te Usta Laveri dhe sazet e Permetit, duke u shnderruar ne nje kulture teresisht profesionale. Ne kete kuptim, muzika iso-polifonike qytetare permetare, permes sazeve te Usta Laverit, eshte shnderruar ne model te muzikes se sazeve te shek. XX-te. Pikerisht ketu duhet cmuar roli i Ustait edhe si krijues dhe gernetar. Ne sazet e tij, ai perforcoi artistikisht sektoret baze te muzikes iso-polifonike: marresin, preresin dhe ison, dhe brenda tyre ai gjalloi shpirtin e ngrohte te muzikes se re qytetare, pa prishur origjinen e materialeve muzikore popullore. Ishte Ustai, qe e shnderroi klarineten klasike ne nje gernete popullore, duke nxjerre prej saj nje vegel te re. Ky eshte nje aspekt tjeter i gjenialitetit te tij: klarinete nga pamja, gernete nga tingulli! Kete gje, ai e beri permes nje revolucioni te vertete te percjelljeve instrumentale te kengeve popullore, melodive instrumentale, valleve dhe sigurisht te kabate me gernete, si kulmi i shprehjes muzikore te sazeve. Si artist i ndjenjave te thella, Usta Laveri ka qene gjithmone me kembe ne toke dhe me mendje ne qiell, duke konfirmuar muziken e tradites, por dhe duke zbuluar risine. Sazet e Usta Laverit ndikuan se tepermi edhe ne perbashkimin dhe njohjen e ndersjelle te muzikes popullore nga veriu ne jug. Jane te paharrueshme koncertet e Sazeve dhe interpretimet e Ustait ne Shkoder, Berat, Kosove, Elbasan, Durres etj.
Autori: Vasil Tole
“I fundmi i mjeshterve te sazeve”
Gerneta e tij ka jehuar per dashurise, por ka mpakur edhe dhembjen e njerezve te dashur te bashkeqytetareve te tij. Kabate e Usta Laverit, sic te gjithe i thone Laver Bariut, nuk mund te mos ndjellin kedo qenie njerezore, ne cdo kend te botes. Vitet e jetes i jane shtuar, portreti i tij eshte mplakur e fryma shpesh nuk i bindet. Permetaret krenohen me te! Madje, shqiptaret mburren e perfaqesohen pertej kufijve me gerneten e tij. Shume eshte shkruar e tingujt e tij kane perkedhelur miliona njerez kudo, ndersa nje liber per jeten e tij sapo ka pare driten e botimit. Autor eshte studiuesi permetar, Vasil Tole, por ai gati-gati “nuk e pranon” autoresine e kesaj vepre jete, duke ja lene ate punes se Usta Laverit dhe atyre ustallareve te tjere te sazeve. Tole na rrefen edhe nje dite te zakonshme te Laver Bariut, muzika e te cilit e ka shnderruar ne te pavdekshem qe ne te gjalle te tij. “Kafja e Gjergjit” ne Permet eshte edhe nje zyre e tij. Aty e takojne te gjithe ata qe e duan, dhe nese Ustai nuk eshte, askush nuk ulet ne tavolinen e tij, tregon Tole.
Udhe e gjate dhe e veshtire per te mberritur qe ky liber, per Usta Laverin, te shihte driten e botimit?
Pergatitja dhe botimi i ketij libri per Usa Laverin, te cilin e gjithe shoqeria dhe une si studiues e cmojme si te fundit nga mjeshtrit e medhenj te sazeve, mund te klasifikohet si nje lloj pune jete. Eshte nje liber, i cili nuk fillon sot e te mbaroje neser, por ka nisur dje e do te mbaroje ne te ardhmen, ne kuptimin qe eshte nje liber i hapur. Une kam nje histori te vecante njohjeje me te, si nje permetar, jemi rritur me mrekulline e gernetes se tij. E sot ka nje shprehje qe thote se Permetin e identifikojne nga Vjosa, nga guri i jashtezakonshem i qytetit dhe nga Usta Laveri, nga muzika e tij. E kam njohur qe nga mosha 8-9 vjecare per te vijuar pa shkeputje deri keto dite. Ne momente te vecanta si amator dhe admirues i tij dhe ne pjesen tjeter kjo e nderthurur me interesa studimore. Po s’mund te harroj ne asnje menyre dy vitet e punes sime ne Permet, pas perfundimit te studimeve te larta, si pergjegjes muzike. Per fatin tim, ato ishin edhe vitet ’87-’90-te, kur personaliteti i tij ishte konfirmuar edhe nderkombetarisht. Kam punuar me imazhin e tij, me regjistrime, me kontaktin jetesor, por duke qene edhe neper aktivitete me te. Ndaj, besoj, ne kete pikepamje eshte nje liber jete. Nje liber ka nje kosto te madhe. Por, do thosha se Usta Laveri eshte njeri me kosto, por eshte edhe njeri me vlera dhe me shume miq, te cilet nuk te lene pa mbeshtetjen e duhur financiare per te bere nje botim cilesisht te mire, te shoqeruar edhe me CD-ne, qe perfshin numrat e krijimet muzikore me te mira.
Te gjithe shqiptaret, edhe vocerraket i kane ndjere tingujt e gernetes se Usta Laverit. Ju, si studiues, mund te na tregoni se cila eshte rendesia me e madhe e tij, tejcuar ne pasurimin e kultures sone?
Laveri eshte personalitet! Bashke me personalitete te fushave te tjera do te regjistrohet ne historikun e kultures shqiptare, si i fundit nga mjeshtrit e sazeve dhe nje nga krijuesit kryesor te muzikes popullore qytetare. Sazet ka me se 100 vjet qe jane krijuar, dhe koincidoi hyrja e ketyre veglave me zhvillimin urban te qyteteve shqiptare, dhe qene sazet ato qe e krijuan muziken e ketyre qyteteve. Ishte nje sfide e jashtezakonshme, pasi duket qarte sa e veshtire eshte te lesh nje gjurme. Dhe ata arriten nje gje te madhe, krijimin e identitetit te muzikes qytetare dhe Usta Laveri eshte maja me e larte e kesaj kryepune ustallaresh dhe pa diskutim vazhdues i tradites se Selim Leskovikut te viteve ‘20-te, te Vangjel Leskovikut e Biblil Vlores etj.
Duke qene se ju e njihni prej dekadash, mund te na tregoni ndonje detaj te tij si njeri vec personalitetit te padiskutueshem muzikor...
Usta Laveri realizoi dicka shume te madhe, muziken qytetare shqiptare, dhe ishte i pashkolluar. Te gjitha arritjet e tij lidhen me ate potencial njohurish dhe tradite, qe familja e tij, ambienti shoqeror ja percolli. Dua te shkepus dy momente. I pari, qe ka te beje me nje krijim te madh te Usta Laverit, kenga “A kane uje ato burime”. E permend jo kot, pasi aty gjendet njeriu i madh sepse kjo kenge i kushtohet bashkeshortes se Ustait, te nderuaren Kano Nurka, qe u nda nga jeta para 2 vjetesh. Permes kesaj kenge, permes bukurise se frazes dhe melodise, veren se sa shpirt te ndjeshem ka ai. Permes portretizimit te bukurise se femres permetare e ka shnderruar ate ne nje perjetim emocional te bukurise se femres te te gjitha koherave. E jo me kot, kjo eshte nje prej kengeve pasaporte te formacionit te sazeve dhe ne si permetare jemi te nderuar qe produkte te lindura ne lokalitete jane shnderruar ne emblema kombetare dhe me gjere. Elementi i dyte, po aq i jashtezakonshem, jane kabate e Ustait, qe ne ne studimet tona i kemi quajtur koncerte te verteta me gernete. Nese kenga e pare mund te cilesohet si nje kryeveper e lirikes, kabate e tij jane kryeveper e dhembjes. Ai ka shoqeruar me gerneten e tij vdekjet e njerezve te dashur te permetareve. Ka qare me gernete ne ceremonite mortore dhe ne varret e tyre duke jua lehtesuar dhembjen njerezve, duke u shnderruar ne nje simbol qe do ta quaja mbinjerezor, i cili qendroi ne familjet e permetareve, duke i percjelle ata nga lindja deri ne varr. Kjo nuk eshte pak! Kjo eshte simbolika me e fuqishme qe mund te kete arti dhe Usta Laveri eshte sa nje gernetar i shkelqyer, sa personalitet qe kontribuoi ne lemimin dhe krijimin e kultures sone kombetare ne fushen e trashegimise shpirterore, sa nje kryefamiljar e baba i dhembshur, po ashtu nje qytetar i pare i Permetit. E te gjitha keto bashke e bejne te rrezatoje, duke e kthyer ate ne nje simbol te njeriut, i cili vjen me vlerat e tij, duke pare nga e ardhmja, por duke respektuar shume te shkuaren.
Po sot, si eshte nje dite e Usta Laverit?
Ditet e sotme te tij jane te mbushura me shume dashuri nga familjaret e tij. Por ka merzitjen e humbjes se bashkeshortes dhe te gjithe e ndjejne kete gje. Ne Permet, ai respektohet si shenjt! Duke mos lene aspak menjane dashurine e bashkeqytetareve te tij. Ka nje ritual, te cilin nuk e prish asnjehere! Nje pjese te kohes e kalon jo vetem ne shetitje, por edhe ne “lokalin e tij”, qe i thone lokali i Gjergjit ne Permet. Ne tavolinen ku rri ustai, nuk ulet askush kur nuk eshte ai, pra tavolina ka ate ose mbetet bosh. Kjo eshte edhe zyra e tij, ku te gjithe, qytetare te Permetit apo te tjere shqiptare e takojne. Institucioni i Usta Laverit eshte institucioni me i rendesishem momentalisht ne Permet.
Hera e pare ne skene, 1952
Jane regjistrime qe na cojne ne vitin 1952, si daljen e pare publike te Laver Bariut ne skenen e Festivalit Folklorik te Gjirokastres. Po publikisht u largua nga skena ne festivalin e vitit 2000. “Eshte nga me te jashtezakonshmit sa i takon respektimit te skenes, shprehet Tole, dhe per kete ka marre te gjithe meriten. Por sa kohe te marrim fryme, une e koleget e mi s’do te mund te reshtim se zbuluari ane te tij te jashtezakonshme, te ketij kryemjeshtri te muzikes sone. Eshte kenaqesi qe ai eshte gjalle, e i merr keto vleresime qe ne te gjalle te tij”, perfundon studiuesi.
Aurela Gaçe fiton trofeun e “Kënga Magjike” :
Fenomeni Aurela Gaçe rrëmben trofeun e “Kënga Magjike”.
E rikthyer nga Amerika enkas për këtë festival të mrekullueshëm me këngën “Hape veten”, këngëtarja e njohur vlonjate, me zërin e saj potent, ka ngritur në këmbë sallën e Pallatit të Kongreseve. “Hape veten”, një këngë e shkruar nga Timo Flloko, orkestruar nga Darko Dimitrov dhe me muzikë të Flori Mumajezit, ka rrëmbyer përveç çmimit të parë me 529 pikë edhe çmimin e kritikës.
Në vendin e dytë të “Kënga Magjike 2007” është renditur çifti Soni&Flori me këngën “Fluturimi 3470” me 403 pikë. Me këtë këngë dy këngëtarët e njohur kanë rrëmbyer edhe çmimin “Kënga hit”. Ndërsa me vendin e tretë me 384 pikë është vlerësuar këngëtarja Elvana Gjata, “Ku jeton dashuria”, me të cilën Gjata është vlerësuar edhe me çmimin diskografik. Dje në sallën e madhe të Pallatit të Kongreseve festivalin e njohur e ka nderuar edhe vetë Kryeministri i Shqipërisë, Sali Berisha, i shoqëruar nga bashkëshortja e tij, Liri Berisha. Gjithashtu kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli, por edhe deputetë të tjerë shqiptarë, si Blendi Klosi, Ben Blushi etj. Po dje në natën finale të “Kënga Magjike 2007” kanë qenë të pranishme edhe dy vajzat e Presidentit të Republikës, Bamir Topi, Nada dhe Etida. Mbi një skenografi të mjeshtrit Bashkim Zahaj, ku ngrihen të larta porta kalash, me mure të rënda gri, ku ndërthuren elementet e mesjetës dhe metropolitanen, për tri net me radhë kanë performuar rreth 40 artistë të njohur mbarëshqiptarë. Spektakli i njohur “Kënga Magjike 2007”, i cili ngriti siparin në Pallatin e Kongreseve mbrëmjen e së premtes, është pritur me mjaft duartrokitje të zjarrta përgjatë tri netëve. Por gjatë gjithë spektaklit, regjisorët Agron Vula dhe Astrit Idrizi, të dy nga Kosova, kanë sjellë te publiku një imazh për t’u admiruar. “Kënga Magjike” është bazuar mbi skenarin e realizuar me mjaft finesë nga Aldon Lipe, mbi të cilin spektakli është realizuar nga vetë konkurrentët, nga këngët, performancat skenike dhe veshjet e zgjedhura të artistëve. Këngët pjesëmarrëse në “Kënga Magjike 2007” pas prezantimit tre javor në disa televizione shqiptare, në Kosovë dhe në Maqedoni, kanë qenë dyzet. Të ndara përgjysmë 20 në natën e parë dhe 20 në natën e dytë të garës. Gjatë garës 11 këngëtarët më të vlerësuar kanë qenë NRG Band, Hana Cakuli, Besa, Soni& Flori, Jehona Sopi, Anjeza Shahini, Elvana Gjata, Aurela Gaçe, Gili, Leonora Jakupi dhe Albëria të cilët kanë marrë nga 100 mijë lekë të reja. Festivali është drejtuar nga producenti i tij, Ardit Gjebrea. Ndërsa në panelin e të ftuarve të nderit është ulur kantautorja e njohur nga Maqedonia, Kaliopi, e cila ka qenë edhe pjesë e jurisë së bashku me bashkëshortin e saj. Por një nga surprizat e mbrëmjes së djeshme ka qenë edhe një kolazh i përgatitur enkas për nderim të presidentit të jurisë së “Kënga Magjike” mjeshtrin e muzikës Gaqo Çako. Një përmbledhje e këngëve më të mira të kënduar ndër vite nga artisti kanë ngjallur emocion në skenë e Pallatit të Kongresve nën interpretimin e Ema Qazimit, Limoz Dizdarit, Liljana Kondakçit, Myfarete Lazes, Edit Mihalit, Luiza Papës, Gaqo Çakos dhe Ardit Gjerbresë, shoqëruar me violinën e Ibrahim Madhit. Por surprizë ka qenë edhe pjesëmarrja e Tanës së “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër” si dhe Xha Sulos në skenën e Pallatit të Kongreseve me nga episod të tyre!
Aurela Gaçe
“Jam tepër e emocionuar për çmimin me të cilën jam vlerësuar dhe për këtë këngë të mrekullueshëm dua të falënderoj gjithë bashkëpunëtorët e mi duke filluar me Timo Fllokon, Florin e Darko Dimitrov dhe familjen time. E vlerësoj faktin që këngëtarët e tjerë më kanë vlerësuar dhe më kanë parë miqësisht si një mikeshë dhe jo si një konkurrente. Padyshim edhe kënga ka qenë e bukur”
Soni& Flori
“Jemi shumë të emocionuar për çmimet. Nuk dimë ç’të themi dhe nuk mund të themi se kush mbart më shumë emocione. Padyshim që çmimet janë një stimul, por e rëndësishme për ne është që kënga jonë është cilësuar si kënga hit, dhe kjo do të thotë që ‘Fluturimi 3470’ është vlerësuar shumë si nga publiku edhe nga artistë që na votuan për të qenë në vendin e dytë”
Elvana Gjata
“Jam shumë e kënaqur dhe padyshim shumë e vlerësuar për çmimin e me të cilin më vlerësoi shtëpia diskografike. Ky çmim sigurisht më shtyn që të jem sërish pjesë e “Kënga magjike” në edicionet ardhshme. Por gjithashtu jam shumë e kënaqur edhe për renditjen në vendin e tretë dhe për këtë falënderoj gjithë këngëtarët pjesëmarrës të cilët më kanë votuar. Ndihem shumë e vlerësuar”.
fituesit
Çmimi i parë
Aurela Gaçe me këngën “Hape veten ti”
Çmimi i dytë
Soni&Flori me këngën “Fluturimi 3470”
Çmimi i tretë
Elvana Gjata me këngën “Ku jeton dashuria”
Çmimi i televizionit
Rezarta Shkurtaj me këngën “Jo natën”
Best alternativ
Erga Halilaj me këngën “Pa kthim”
Best dance
Julka me këngën “Bla, bla, bla”
Best rock
Grupi “Burn” me këngën “Nuk ja vlejti”
Magjia e parë
Rosela Gjylbegu me këngën “Për ne të dy”
Kantautori më i mirë
Albëria me këngën “Ik tani”
Best Group
NRG Band më këngën “Hajde me mu një natë”
Çmimi i publikut
Leonora Jakupi me këngën “Një herë në jetë”
Çmimi tendencë
Kastro Ziso me këngën “Gjinkalla që dashurohet në 2070”
Çmimi Çesk Zadeja
Gili me këngën “Mysafire nderi”
Çmimi “Jon music”
Besa me këngën “Pa yllin tënd”
Çmimi i kritikës
Anjeza Shahini me këngën “Nxënësja më e mirë”
Çmimi internetit
Berkan me këngën “Dashuri kronike”
Çmimi interpretimit
Aurela Gaçe me këngën “Hape veten ti”
Çmimi diskografik
Elvana Gjata me këngën “Ku jeton dashuria”
Çmimi paraqitja skenike më e mirë
Çiljeta dhe Endri& Stefi me këngën “Kur këndoja serenatë”
Kënga hit
Soni&Flori me këngën “Fluturimi 3470”
Çmimi best vokal
Jehona Sopi me këngën “Fustani i bardhë”
Tue Nov 17, 2009 4:16 am